De wachters – Tahar Djaout

Op 2 mei 1993 werd schrijver, journalist en dichter Tahar Djaout voor zijn deur in zijn auto tweemaal door het hoofd geschoten. Hij overleed tien dagen later op 39-jarige leeftijd aan zijn verwondingen in het ziekenhuis. Een van de vermeende schutters zou op televisie verklaren dat Tahar Djaout moest sterven omdat hij een angstaanjagende goede pen had die moslims van hun geloof zou afbrengen. Tahar Djaout was een van de eerste intellectuele slachtoffers die vermoord werd in de strijd tussen de staat en de islamisten, die heel het laatste decennium van de vorige eeuw duurde. Een twist tussen twee partijen die meer dan honderdduizend burgerdoden maakte.

Asis Aynan

“De wachters” werd in 1991 voor het eerst uitgebracht en was tevens ook Djaouts laatste werk vooraleer hij werd vermoord. Nu in 2024 werd dit boek heruitgebracht door uitgeverij Jurgen Maas. Een uitgeverij waar in mijn ogen heel wat aandacht aan besteed mag worden. Ze brengen namelijk regelmatig klassieke boeken uit met meestal een Afrikaanse achtergrond. Wat ben ik blij dat de uitgeverij dit boek heeft doen herleven en in een prachtige vertaling heeft gegoten met de pen van Hester Tollenaar. Wow! Vooraleer dat ik verder ga met de review wil ik jullie zeggen dat je dit boek eens MOET gelezen hebben. In deze review wordt duidelijk waarom.

Menouar Ziada is een veteraan die altijd aan de kant van de winnaar heeft gestreden. Met andere woorden was hij oorlogsveteraan en heeft hij dit overleefd. Deze oorlog heeft heel wat trauma’s doen ontstaan bij heel wat mensen. We lezen hierover meer vanuit Ziada’s perspectief. Het enige wat hij nu nog doet is op straat mensen aanspreken om een babbeltje te kunnen slaan. Thuis zijn voor hem is een straf. Daarnaast volgen we het perspectief van een uitvinder, Mahfoudh Lemdjad. Een boeiend, sterk figuur die er alles aan wil doen om de herinnering aan een familielid levende te houden door een weefgetouw uit te vinden en te laten patenteren. Ziada is zeer maatschappijkritisch en heeft zijn mening over het Godsgeloof. Doorheen het verhaal zal je de obstakels opmerken waar beide personages tegenaan lopen. Namelijk kwaadaardige bureaucratie. Bureaucratie betekent een organisatiestructuur die vasthangt aan procedures en aan regels wordt onderheven. Plaats hier het woord kwaadaardig voor en je hebt een beestje dat zeer veel verdriet en woede kan veroorzaken. Daarnaast gaat het ook over de vrijheid van het individu en extremisme.

Nu denk je misschien: ‘zoveel moeilijke termen die gelinkt zijn aan politiek, dit is niets voor mij.’

Wel, even duidelijkheid scheppen. JE DIENT GEEN VOORKENNIS TE HEBBEN VAN GELIJK WELKE VORM VAN POLITIEK. Hetgeen dat dit verhaal vormt ligt vooral bij een manier van politiek die een werking heeft op het individu op microniveau en de samenleving op macroniveau. Op microniveau kruipen we in het hoofd van Ziada en Lemdjad. Je voelt zo goed aan hoe zij elk op hun manier omgaan met hun obstakels. Ziada lijkt wat te hebben opgegeven terwijl Lemdjad juist heel vooruitstrevend is. Het contrast tussen de twee is prachtig en triest. Op macroniveau namelijk de samenleving komen er wel wat politieke gedachtes naar boven, maar deze worden heel duidelijk beschreven.

De enige rijkdom van deze stad is licht, dat knettert als ongebluste kalk.

Mahfoudh p.114

‘Ik zou graag een brief sturen die weleens fel van toon zou kunnen zijn. Denk je dat die geplaatst zou worden?’
‘Dat hangt af van waar je kritiek op hebt. Zolang het maar niets te maken heeft met machthebbers of hun vertegenwoordigers. Afgezien daarvan kun je losgaan.’

Mahfoudh en de journalist p.91

De beschrijvingen van wat wij soms aanzien als iets simpel worden in dit boek beschreven als vaste elementen in onze wereld. Elementen die er zijn en zo mooi zijn. De zee, bloemen, lichtjes etc.

Het boek is nog steeds relevant en bevat verschillende maatschappelijke problemen waar we de dag van vandaag nog steeds mee sukkelen. Pensioenen, traumaverwerking, lelijk eendje in het nest zijn,… De schrijfwijze van Djaout doet me genieten van de kleine dingen in het leven. Ongelooflijk hoe dit boek zo zwaar geladen is, maar toch zoveel detail heeft voor de kleine dingen. Het lijkt er ook op dat Djaout dit op een manier wou duidelijk maken namelijk dat er heel wat miserie en tegenslagen zijn in de samenleving, maar dat er nog steeds ruimte is voor nog maar eens extra te genieten van het ruisen van de bladeren, de geur van een bloem, de golven van de zee en dergelijke meer. Dit boek heeft me geraakt en heeft me doen nadenken. Nu durf ik wel al eens meer genieten van gewoon eens in alle rust en stilte heel wat tijd te spenderen in een park met een boek. Dan kijk ik eens naar het water, de bomen, het koude gevoel op mijn handen, het papier van mijn boek,…

Een leuk weetje maar Djaout heeft nog een ander boek geschreven namelijk “De bottenzoeker”. Het hoofdpersonage van dit boek zou een link hebben met het boek “De vreemdeling” geschreven door Albert Camus (check deze link als je mijn review over “De vreemdeling” van Camus wil lezen: https://booksieman.be/?p=728). Op een gegeven moment vermoordt het hoofdpersonage Meursault een naamloze arabier. Wat blijkt is dat die arabier het hoofdpersonage van “de bottenzoeker” was en dat Camus op deze manier zijn mening uitte over het werk van Djaout. Want deze twee auteurs worden aan elkaar gelinkt.

Een must-read voor de liefhebbers van literaire romans. Ik heb dit boek reeds aan een paar mensen aangeraden en ze waren allen reeds enorm onder de indruk. Grote dank aan uitgeverij Jurgen Maas (https://www.uitgeverijjurgenmaas.nl/) en Mara Matthyssens voor dit recensie-exemplaar. Heb er enorm van genoten!

Link naar het boek: https://www.uitgeverijjurgenmaas.nl/product/dewachters/

Een leven van inspanningen en onthoudingen. Verstikkende tienerjaren. Onderdrukte of schaamtevol snel afgehandelde verlangens. Maar ook betovering, even vluchtig als onuitwisbaar: een sprookjesachtig lied dat dagelijks bij het ochtendgloren klonk uit het huis van de weduwe Khadra.

Menouar Ziada p.172